२०५२ मा जनयुद्ध छेडेदेखि संविधानसभाबाट संविधान जारी भइन्जेलसम्म डा भट्टराईले पार्टीमा र राष्ट्रिय राजनीतिमा महत्वपूर्ण भूमिका निभाए । तर, जब संविधान जारी भयो, त्यतिबेला मधेसमा आन्दोलन जारी थियो । यही बेला डा. भट्टराईले सभासद्को पद त्यागे । माओवादी पार्टी छाडे । संविधान लागु गराउन मुश्किल भइरहेको बेला संविधानका एक ‘अभियन्ता’को राजीनामाले एमाओवादीमा भूँइचालो गयो । देशको राजनीतिमा ठुलै तरंग पैदा भयो । उनै डा भट्टराईसँग नेत्र तामाङले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंशः
नयाँ शक्ति पार्टीको औपचारिक घोषणा वैशाख १ मा हुने हो ?
नयाँ वर्षमै औपचारिक रुपमा घोषणा गर्ने सोच छ । तर यही दिन घोषणा गर्ने भनेर अन्तिम निर्णय भइसकेको छैन ।
नयाँ जगसहितको पार्टी नयाँ शक्तिमा माक्र्सवाद, लेनिनवाद र माओवाद समेटिन्छ वा समेटिदैन ?
विचार र दर्शन भनेको समयको आवश्यकताअनुसार मानिसले आविस्कार गर्ने कुरा हो । आदिम युगदेखि हामीले हे¥यौ भने अहिलेको धर्म भनेको त्यतिबेलाको विचार र दर्शन थिए । ती विचार र दर्शनका प्रतिपादकहरुको भावना र मर्मलाई ठिक तरिकाले आत्मसात नगर्ने अन्धभक्तहरु चेलाहरुका कारणले गर्दा ती विचार र दर्शन धर्ममा परिवर्तन भएको छ । माक्र्सवाद भनेको पनि १९ औं शताब्दीमा औद्योगिक क्रान्तिपछिको अवस्थामा आविस्कार गरिएको एउटा द्वन्द्वात्मक भौतिकवादमा आधारित दर्शन हो ।
त्यसलाई समयानुकुल २१ औं शताब्दीअनुकुल विकास गर्नुपर्नेमा माक्र्सका अन्धभक्तहरुले यान्त्रिक ढंगले विकृत बनाईदिए ।
नयाँ वर्षमै औपचारिक रुपमा घोषणा गर्ने सोच छ । तर यही दिन घोषणा गर्ने भनेर अन्तिम निर्णय भइसकेको छैन ।
नयाँ जगसहितको पार्टी नयाँ शक्तिमा माक्र्सवाद, लेनिनवाद र माओवाद समेटिन्छ वा समेटिदैन ?
विचार र दर्शन भनेको समयको आवश्यकताअनुसार मानिसले आविस्कार गर्ने कुरा हो । आदिम युगदेखि हामीले हे¥यौ भने अहिलेको धर्म भनेको त्यतिबेलाको विचार र दर्शन थिए । ती विचार र दर्शनका प्रतिपादकहरुको भावना र मर्मलाई ठिक तरिकाले आत्मसात नगर्ने अन्धभक्तहरु चेलाहरुका कारणले गर्दा ती विचार र दर्शन धर्ममा परिवर्तन भएको छ । माक्र्सवाद भनेको पनि १९ औं शताब्दीमा औद्योगिक क्रान्तिपछिको अवस्थामा आविस्कार गरिएको एउटा द्वन्द्वात्मक भौतिकवादमा आधारित दर्शन हो ।
त्यसलाई समयानुकुल २१ औं शताब्दीअनुकुल विकास गर्नुपर्नेमा माक्र्सका अन्धभक्तहरुले यान्त्रिक ढंगले विकृत बनाईदिए ।
हामीले अन्धता र जडताभन्दा भन्दा पनि विचार र विज्ञानको दर्शनलाई समयानुकुल विकास गर्दै जानुपर्छ भन्ने हाम्रो मान्यता छ । हामीले माक्र्सवादलाई छोडेका पनि छैन । माक्र्सवादको भद्द भ्रष्टीकरण भएको छ त्यसलार्ई समातेर पनि बसेका छैनौं । द्वन्द्वात्मक भौतिकवादमा जगमा टेकेर आजको युग अनुकुल नयाँ विचारको विकास गर्नुपर्छ भन्ने हाम्रो मान्यता छ ।
युरोपमा जस्तै नेपालमा साम्यवाद सकिदै छ भन्ने आरोप तपाईंमाथि लागेको छ, के भन्नुहुन्छ ?
कम्युनिस्ट सकिने कुरा हुदैन । कम्युनिस्ट आदर्श हो । रामराज्य, सत्ययुग, साम्यवाद भनेजस्तो शोषणविहीन एउटा आदर्श समाजको कल्पना हो । यो कुनै दिन आउँछ । ल्याउनुपर्छ । यसबाट कुनै मानव विमुख हुन सक्दैन । तर, अहिले नेपालमा के गर्ने भन्ने छ । अहिले भर्खरै सामान्तवादी, मध्ययुगीन पिछाडिएको अवस्थाबाट औद्योगिक पूँजीवाद हुदैं समाजवादतिर जाँदै गरेको अवस्था हो । यतिबेला हाम्रो निम्ति उत्पादन शक्तिको विकास, राष्ट्रिय औद्योगिक पुँजीको विकास, अर्थतन्त्रको विकास नै मुख्य एजेन्डा हुन्छ । यसलाई लक्ष्य गरेर नै हामीले आजको परिस्थिति सुहाउँदो विचार, नीति र कार्यक्रम तय गर्नुपर्छ । त्यसैले अहिले समाजवाद उन्मुख वाम लोकतान्त्रिक शक्ति अहिलेको आवश्यकता हो । यो कुनै पनि विचार र दर्शनको विरुद्धमा होइन । हिजो प्राप्त भएको विचार र दर्शनको सकारात्मक पक्षहरुमा टेकेर समयानुकुल विकास गर्दै अघि बढ्नुपर्छ ।
नेपालमा कम्युनिस्ट पार्टी पनि छन्, पूँजीवादी पार्टीहरु कांग्रेस, राप्रपाजस्ता पार्टी पनि छन्, नयाँ शक्तिको बाटो कस्तो हुन्छ ?
अहिले नेपालमा १८० भन्दा दर्ता भएका पार्टी छन् । ती सबै पुराना शक्ति हुन् । ती पुराना युगका आवश्यकताअनुसार बनेका पार्टी हुन् । ती पार्टीप्रति केही भन्नु छैन ।
कम्युनिस्ट सकिने कुरा हुदैन । कम्युनिस्ट आदर्श हो । रामराज्य, सत्ययुग, साम्यवाद भनेजस्तो शोषणविहीन एउटा आदर्श समाजको कल्पना हो । यो कुनै दिन आउँछ । ल्याउनुपर्छ । यसबाट कुनै मानव विमुख हुन सक्दैन । तर, अहिले नेपालमा के गर्ने भन्ने छ । अहिले भर्खरै सामान्तवादी, मध्ययुगीन पिछाडिएको अवस्थाबाट औद्योगिक पूँजीवाद हुदैं समाजवादतिर जाँदै गरेको अवस्था हो । यतिबेला हाम्रो निम्ति उत्पादन शक्तिको विकास, राष्ट्रिय औद्योगिक पुँजीको विकास, अर्थतन्त्रको विकास नै मुख्य एजेन्डा हुन्छ । यसलाई लक्ष्य गरेर नै हामीले आजको परिस्थिति सुहाउँदो विचार, नीति र कार्यक्रम तय गर्नुपर्छ । त्यसैले अहिले समाजवाद उन्मुख वाम लोकतान्त्रिक शक्ति अहिलेको आवश्यकता हो । यो कुनै पनि विचार र दर्शनको विरुद्धमा होइन । हिजो प्राप्त भएको विचार र दर्शनको सकारात्मक पक्षहरुमा टेकेर समयानुकुल विकास गर्दै अघि बढ्नुपर्छ ।
नेपालमा कम्युनिस्ट पार्टी पनि छन्, पूँजीवादी पार्टीहरु कांग्रेस, राप्रपाजस्ता पार्टी पनि छन्, नयाँ शक्तिको बाटो कस्तो हुन्छ ?
अहिले नेपालमा १८० भन्दा दर्ता भएका पार्टी छन् । ती सबै पुराना शक्ति हुन् । ती पुराना युगका आवश्यकताअनुसार बनेका पार्टी हुन् । ती पार्टीप्रति केही भन्नु छैन ।
यो हिजो भएकाजस्तै थप पार्टी होइन । यो वैकल्पिक राजनीतिक धार हो । यो वैकल्पिक राजनीतिक विचारदर्शनमा आधारित शक्ति हो । त्यसैले यसलाई कुनै पनि पुराना पार्टीसँग दाँजेर हेर्न मिल्दैन ।
